Chip được sử dụng trong hầu hết các thiết bị công nghệ hiện đại, từ điện thoại thông minh, máy tính, ô tô cho đến vũ khí quân sự. Chip là một ngành công nghiệp trị giá hàng trăm tỷ USD và có vai trò chiến lược trong cuộc cạnh tranh giữa các quốc gia.
Hiện nay, Mỹ và Trung Quốc là hai cường quốc hàng đầu thế giới về kinh tế và quân sự. Hai nước này đang đối đầu nhau trong nhiều lĩnh vực, trong đó có cuộc chiến chip. Mỹ muốn duy trì ưu thế về công nghệ chip và ngăn chặn Trung Quốc phát triển ngành này. Trung Quốc muốn giảm sự phụ thuộc vào Mỹ và các đối tác của Mỹ về chip và tự chủ trong sản xuất chip.
Cuộc chiến chip giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ ảnh hưởng đến hai nước này mà còn tác động đến toàn bộ chuỗi cung ứng chip toàn cầu, bao gồm các quốc gia sản xuất chip như Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản và các quốc gia tiêu thụ chip như Ấn Độ, Việt Nam. Cuộc chiến chip cũng gây ra những khó khăn cho người tiêu dùng và doanh nghiệp khi gặp phải tình trạng thiếu hụt chip và tăng giá chip.
Nguyên nhân của cuộc chiến chip
Cuộc chiến chip giữa Mỹ và Trung Quốc bắt nguồn từ sự bùng nổ của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong thập kỷ qua. Chip là yếu tố then chốt để phát triển các ứng dụng công nghệ cao như điện toán đám mây, 5G, IoT, xe tự lái, máy học và robot. Chip cũng là một lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp công nghệ lớn như Apple, Google, Microsoft, Huawei, Alibaba.
Mỹ là quốc gia dẫn đầu về thiết kế chip với các công ty như Intel, Qualcomm, Nvidia, AMD. Mỹ cũng có ưu thế về công nghệ sản xuất chip với các công ty như Applied Materials, Lam Research. Tuy nhiên, Mỹ đã mất dần thị phần sản xuất chip trong những năm gần đây do chi phí cao và sự cạnh tranh của các quốc gia khác. Hiện tại, Mỹ chỉ chiếm khoảng 12% sản lượng chip toàn cầu, trong khi Trung Quốc chiếm 15%, Đài Loan chiếm 22%, Hàn Quốc chiếm 21% và Nhật Bản chiếm 10%.
Trung Quốc là quốc gia tiêu thụ nhiều chip nhất thế giới, chiếm khoảng 50% nhu cầu toàn cầu. Trung Quốc cũng là quốc gia có nhiều doanh nghiệp công nghệ lớn như Huawei, Xiaomi, Lenovo, Tencent, Baidu. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu chip từ Mỹ và các đối tác của Mỹ. Theo số liệu của Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Trung Quốc, năm 2020, Trung Quốc nhập khẩu chip trị giá 350 tỷ USD, cao hơn tổng giá trị nhập khẩu dầu mỏ và sắt thép.
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại và chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc gia tăng, Mỹ đã áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu để hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ chip tiên tiến. Mỹ cũng đã đưa ra các lệnh cấm với các công ty Trung Quốc như Huawei, ZTE, SMIC về việc mua bán chip. Mục tiêu của Mỹ là bảo vệ an ninh quốc gia và duy trì ưu thế công nghệ trước Trung Quốc.
Trước sự áp lực của Mỹ, Trung Quốc đã đẩy mạnh đầu tư vào ngành công nghiệp chip trong khuôn khổ chiến lược “Made in China 2025”. Trung Quốc muốn tự chủ trong sản xuất chip và giảm sự phụ thuộc vào nước ngoài. Trung Quốc cũng đã phản ứng lại với Mỹ bằng cách áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với các nguyên liệu quan trọng cho sản xuất chip như gali và germani.
Hậu quả của cuộc chiến chip
Cuộc chiến chip giữa Mỹ và Trung Quốc đã gây ra những hậu quả lớn cho toàn bộ chuỗi cung ứng chip toàn cầu. Một trong những hậu quả rõ ràng nhất là tình trạng thiếu hụt chip kéo dài từ cuối năm 2020 đến nay. Nguyên nhân của tình trạng này là do sự tăng cường nhu cầu chip từ các ngành công nghiệp như ô tô, điện tử tiêu dùng, viễn thông trong bối cảnh dịch Covid-19. Đồng thời, sự gián đoạn của chuỗi cung ứng do các biện pháp kiểm soát xuất nhập khẩu, các vụ cháy nổ tại các nhà máy sản xuất chip và thiên tai như hạn hán, bão lũ cũng làm giảm khả năng sản xuất chip.
Tình trạng thiếu hụt chip đã khiến cho nhiều doanh nghiệp phải giảm sản lượng hoặc tăng giá bán sản phẩm. Nhiều ngành công nghiệp như ô tô, điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy chơi game đã bị ảnh hưởng nặng nề. Theo Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Hoa Kỳ, thiếu hụt chip có thể khiến cho ngành ô tô mất khoảng 110 tỷ USD
Giải pháp cho cuộc chiến chip
Để giải quyết tình trạng thiếu hụt chip và giảm căng thẳng trong cuộc chiến chip, các quốc gia và doanh nghiệp cần phối hợp với nhau để tăng cường khả năng sản xuất và cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng. Một số giải pháp có thể được đề xuất như sau:
- Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ chip mới, tiên tiến hơn, nhỏ gọn hơn và tiết kiệm năng lượng hơn. Điều này sẽ giúp tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn và đáp ứng nhu cầu của thị trường.
- Xây dựng các nhà máy sản xuất chip mới hoặc mở rộng các nhà máy hiện có để tăng khả năng sản xuất. Điều này sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào một số quốc gia hoặc công ty độc quyền và tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trong ngành.
- Hợp tác quốc tế để thiết lập các quy chuẩn, quy định và thỏa thuận về sản xuất và thương mại chip. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và bền vững cho các bên liên quan.
- Tối ưu hóa quản lý chuỗi cung ứng chip bằng cách áp dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn. Điều này sẽ giúp dự báo nhu cầu, điều phối nguồn cung, giảm thiểu lãng phí và rủi ro.
Kết luận
Chip là một ngành công nghiệp chiến lược và quan trọng trong kỷ nguyên số hiện nay. Cuộc chiến chip giữa Mỹ và Trung Quốc là một cuộc đối đầu không chỉ về kinh tế mà còn về chính trị và an ninh. Cuộc chiến chip đã gây ra những hậu quả lớn cho toàn bộ chuỗi cung ứng chip toàn cầu, đặc biệt là tình trạng thiếu hụt chip kéo dài. Để giải quyết vấn đề này, các quốc gia và doanh nghiệp cần hợp tác với nhau để tăng cường khả năng sản xuất, cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng và thúc đẩy sự đổi mới công nghệ.
